De Missa in Angustiis (mis in bange tijden) werd door Haydn gecomponeerd in 1798 voor het hof van prins Nicolaas II Esterhazy.
De naam was geen officiële naam, maar een naam die Haydn zelf gebruikte, wellicht verwijzend naar de stress waarin het werk tot stand kwam. Naast zijn andere taken aan het hof moest Haydn elk jaar een nieuwe mis produceren voor de naamdag van prinses Esterhazy. Haydn moest de mis in zeer korte tijd componeren, en dat terwijl hij nog vermoeid was van de eerste uitvoeringen van Die Schöpfung. Mogelijk verwijst de naam ook naar het hachelijke klimaat in Europa op dat moment. Napoleon had in minder dan een jaar vier grote veldslagen met Oostenrijk gewonnen. De politieke en financiële instabiliteit had voor Haydns zeer praktische gevolgen, zijn beschermheer Nikolaus II zag zich verplicht het blaasorkest te ontslaan kort voordat Haydn de mis schreef.
Later werd het stuk de Nelsonmis genoemd. Nelson overwon de vloot van Napoleon in de Slag bij Aboukir, bij de monding van de Nijl. De overwinning vond plaats in de periode waarin Haydn het stuk componeerde, maar geraakte pas achteraf bekend. Volgens de legende werden stukken van de mis uitgevoerd toen Nelson in 1800 het hof van Esterhazy bezocht en Haydn ontmoette. Wellicht ontstond daarna de praktijk om van de Nelsonmis te spreken.
De Nelsonmis is de derde van zes late symfonische missen van Haydn. Deze missen worden als meesterwerken beschouwd, beïnvloed door zijn Londense symfonieën. De symfonische orkestratie zorgt ervoor dat de oude scheiding tussen soli en tutti, tussen aria en koor ontbreekt. Er zijn geen geïsoleerde aria’s, de solo’s en ensemblepassages zijn grotendeels nauw geïntegreerd met het koor.
Hoewel ‘Missa in Angustiis’ een eerder treurig stuk doet vermoeden – het behoort ook wel tot de klankwereld van Mozarts Requiem – zijn er diverse contemplatieve en vreugdevolle delen en een jubelende finale. Haydn schreef de mis voor de naamdag van prinses Esterhazy. Dat vieren met alleen sombere muziek zou niet kunnen!
Het orkest bevat geen houtblazers – die waren wegbezuinigd – en het gebruik van drie trompetten en pauken in de begeleiding creëert een wat militaire sfeer (wat misschien ook heeft bijgedragen aan de uiteindelijke naam van het werk). De mis valt ook op door het “vuurwerk” dat van de sopraansoliste wordt gevraagd in diverse delen van de mis.
Uitvoerders
Liesbeth Devos: sopraan
Inez Carsauw: alt
Adriaan De Koster: tenor
Matthew Zadow: bas
Euterpe Baroque Consort
Bart Van Reyn: dirigent